«Педагогика эртеминиң талазы-биле ачы-хавыяазы дээш” К.Д. Ушинскийниң медалы аңаа эң-не үнелиг шаңнал деп, Дорҗу Сенгилович санап чораан. Ол черле шын боор, чүге дээрге бистиң чурттуң улус өөредилгезиниң бүгү аҗылдакчылары ук медальды өске-бир медаль азы орденден-даа бедик үнелээр, чүге дээрге ол шаңнал башкыны аныяк-өскенге сеткил-чүрээн, угаан-сагыжын бүрүнү-биле өргуп шыдаар салым-чаяанныг, шылгараңгай Кижи кылдыр көргүзүп турар. А ол медалынче хөй чылдар дургузунда чоруп келген.
Д.С. Куулар 1932 чылда Хөндергейге төрүттүнген. Бо Номче адын киирген хөй-ле сураглыг кижилер ышкаш, ол эрткен оруун боду изээн. Школаны эки дооскан, 1955 чылда Абаканның пединститудунуң шылгаралдыг дипломун алган. Мергежилдиң дугайында дипломда “Төөгү башкызы” деп айыткан. Оон он беш чыл дургузунда ТДЛТЭШИ-ниң эртем ажылдакчызы бооп ажылдаан, 1970 чылда конкурс эрткеш, Кызылдың күрүнениң педагогика институдунга башкылап эгелээн.
Ол аныяктар өөредири-биле кызыгаарланмайн, боду база өөренип, ниити билииниң деңнелин бедидип чораан. Филология эртемнериниң кандидады эртем чадазын аңаа ССРЭ-нин Эртемнер академиязының А.М. Горький аттыг делегей литературазының институдунда диссертация чөвүлели тывыскан. Доржу Сенгиловичиниң диссертациязының темазын чүгле солун эвес, а ханы дизе эки, ооң ады : “Тыва шүлүк чогаалының тургустунганы болгаш хөгжүлдези”.
Д.С. Куулар тыва чогаал эртемин, улустуң аас чогаалын шинчилээринге чугула салыышкынын киирген. Ооң “Ачыты Кезер-Мерген (ийи катап), “Тыва улустуң тоолдары” (дөрт катап), “Тыва поэзия”, “Төөгү болгаш амгы үе”, “Улустуң аас чогаалы” деп номнары парлаттынып үнгүлээн. Ол баштың чогаалчылар Сергей Бюрбю, Степан Сарыг-оол, Салчак Тока, Виктор Кок-оол, Олег Сувакпит, Юрий Кюнзегеш, Кызыл-Эник Кудажы болгаш оскелерниң-даа чогаадыкчы ажылының дугайында монографтыг шинчилелдерни бижээн. Статьялар болгаш монографияларынга оларның амыдыралчы оруун шинчилээринден аңгыда, кижи бүрүзүнүң чогаадыкчы оруунуң онзагай чүүлдерин ол демдеглээн.
Доржу Сеңгилович – тыва улустуң аас чогаалын шинчилээриниң үндезилекчизи. Ооң удуртулгазы-биле хөй экспедицияларны, тоолчулар, ыраажылар чыыштарын тургузуп, эрттирген. Ооң бадыткалы “Сибирь болгаш Ыраккы чөөн чүктүң чоннарының аас чогаалының тураскаалдары “ деп серияга “Тыва мифтер болгаш тоолчургу чугаалар” (З.Б. Самдан-биле кады) деп томну үндүргени болур. Ол шупту 120 ажыг ажылды, 4 монографияны парлаткан.
Тыва АССР-ниң эртеминиң алдарлыг ажылдакчызы, Россия Федерациязының улус чырыдыышкынының тергиини, профессор Доржу Сенгилович Куулар “Шылгараңгай күш-ажыл дээш”, “Күш-ажылдың хоочуну” деп медальдар-биле, хөй санныг хүндүлүг бижиктер-биле шаңнаткан.
Тыва Республиканың Күрүне ному “XX чүс чылда Тываның алдарлыг киҗилери”, 229-ку арын.
