Рубрика «Ада-чурттуң Улуг дайынынга Тиилелгениң 80 чыл ою»

Бөдүүн чоннуң биске хамаарылгазы.

Бир-ле хүн сиген тывары-биле кезек шериг оолдар чорупту. Ооң иштинге Соспукай-биле мен «Н» суурже чоруптувус. Бичии суурга чеде бээривиске «Көдээ совет» деп бижип каан бажың тур. Ында кижи ортузу хире назылыг кижи олур.
— Көдээ советтиң даргазы кайы ирги?
— Мен, мен.
— Сиген ширбииш-биле силерниң суур бай ирги бе?
— Берип болур бис.
Айтыышкын бижээш, бир черден сөөртүп эгелей берди. Кончуг-ла дүрген хемчег болду.
— Хонар чер тып алыр аргазын бодап көруңер, дарга?
Бир кижи кыйгырып келгеш, бир-ле кижи адааш, ол бажыңга бо оолдарны чедир дидир. Соспукай-биле мени ол бажыңга чедирди. Бажыңның ээзи ак салдыг 80 харлыг, ашак кадай-биле база 17 харлыг бир уруглуг болдулар.
— Хонуп болур ирги бе?
— Ажырбас, хонуңар, оолдар.
Кежээки чем эки болду. Ашак-биле чугаалажып олурувуста, бистен сонуургап айтыра-дыр.
— Силер кайы черден келген силер?
— Тывадан.
— Тыва улус кайда боор чүвел?
— Азияда.
— Совет күрүне улус бе?
— Улусчу Республика, тускай республика.
— Чүге совет формалыг силер?
— Эки турачылар-дыр бис.
— Ындыг-дыр, таныжып алыылыңар, оолдар. Ырак черден келген кижилер-дир силер, солун чүве-дир.
Кежээ удуур деп белеткени бердивис. Ол 17 харлыг уруг бистиң идиивисти, хөйлеңнеривисти биске ужулдурбас, ыявыла мен уштуур мен дээш хоржок, бис бодувус ажырбас, дуңмам деп чадап кагдывыс. Адак сөөлүнде орун кырынга ойтур базып каар болду. Кайгамчык ак-чаагай сеткилдиг эки уруг болду. Фронту бар чыдар кижилер дээш хүндүлээни ол-дур. Эртен шай ижип олургаш, ашак кадай-биле чугаалажырывыска улуг уруун немецтер былаап алгаш барган. Ам инек бар чүве, ол инек-биле уруувус орнап чадап кагдывыс дидирлер. «Эки чоруңар, оолдар, бистиң бажыңывыска ээп кел чыда кирер силер» — деп кээргенчии кончуг чугаалаар болдулар, четтирдивис, менди чаагай дээш үнүп чоруптувус. Сигенивис сөөртуп алгаш, шериг кезээнче чанып чоруптувус.

ТР ТКА. Ф. 720. Оп. 1. Х. 8. А. 34-36.

— Мы будем жить в коротком слове — ПАМЯТЬ. Сборник документов о Великой Отечественной войне 1941-1945 гг. (фронтовые письма, воспоминания участников ВОВ). – Центральный государственный архив Республики Тыва. – Сибирское книжное издательство. – Новосибирск – 2010. –стр. 95-96.

TOP