Ада-чурттуң дайынынга Тывадан барган эки-турачы кыстарның оруу берге болгаш узун.
Эки-турачы кыстар шеригниң ортузунга чоруп турган бүгү-ле ажылдарга идепкейжи киржип, хѳй-ниитичи чоруун кѳргускен. Ол боттарының дайынчы ѳѳрү-биле кады Муромнуң болгаш Ковровтуң шериг театрларынга боттарының бот-тывынгыр уран талантызын кѳргүзүп муң-муң кѳрүкчүлерге солун концертерни бараалгаткан.
Тываның кыстары эки-турачы ѳѳрү-биле кады Смоленск областың Рославль районундан Барыын Украинага чедир 1000 километр орукту биче-даа үзүктелиишкин чокка эрткен.
Ровно областың девискээринге хадылыг калбак эзимнерге чоруп турган бис. Барык-ла бүдүн ай ажыг үеде чоруп келдивис. Мээң туруп баскырап чоруурумну чүү дээр! «Эр кижи бо хире чорда, херээжен уруглар кайы хире түреп чоруур ирги?» — деп хѳѳкүйлерни кээргеп, ынчаар бодап чорумда Роза Бичен – Элдиг Волга хемим эстеп шыылап чыдыр … — деп ырлап-да эгеледи. Ооң ырызы ыржымны үреп, арга эзимнерге чаңгыланы бээрге, эрес кыстың ѳткүт үнү мээң уйгумну сергедип, бастынмайын чораан буттарымны бастырыпкан. Ол чүг-ле мени эвес, бодунуң кезээн база-ла сорук киирип, дайынчылар Розаның ырынга улажы берген. Фронтуже кирериниң мурнуу чарыында, хадылыг эзим иштинге полк доктаай берди. Эки-турачы сержант Севил санитар кыстарынга чагыын берди.
Дайынчы кыстар бүрүзү-ле автоматтарлыг, 2-2 долу октаан дискилерин, мурнун дургаар 2-2 гранаталарны катай куржаныпкан, эмчиниң крестиг сумкаларын эгиней астыныпкан. Дайызын-биле сегиржип алырынга мырынай-ла белен болдулар. Немецтер-биле демисел Деражно суурдан эгелээн. Эки-турачы кыстар чаныш-сыныш чогун кѳргүзүп, дайызыннар-биле сегиржип ап, маадырлыг-ла тулчуп турган. Дайызынның чаашкын дег дүжүрүп турган огунуң адаа-биле үңгеп-союп, тура халааш, октаан даш дег ужуктур маңнап, бурунгаарлап тургаш, ѳѳрү-биле кады суурнуң кыдыында дайызыннарның камгалалынче чоокшулап келгеннер. Суурже чоокшулаан тудум-на, дайзыннарның автоматтарының, пулеметтарының снайперлерниң атканы чаашкын дег сыгырып турар октары улам киткээн. Ол коргунчуг оттуң ортузунга аары-биле балыгланган сержант Майын-Тарааның балыын дайынчы Дарыя шарып, эмчиниң дузазын чедирбишаан, дайызыннар-биле сыныш чок аткылажып турган. Ровнонуң чигир заводунуң чанынга дайзыннарның эң күштүг быжыглалын эскадрону-биле кады чаза шаварынга Тываның кыстары маадырлыы-биле демисешкен.
Олар малгашты чода ортузу чедир сүзүп чорааш, дезер арга чок камгалалга чыткан дайзыннарның дыка хѳйүн граната-биле узуткаан.
Галина Сынаа мырыңай дайызыннарның аразынче кире бергеш, бѳлүк фашистерни автомады-биле кыргый тударга, олар оңгаар-дескээр барып дүжүп турган. Дайынчы эш Амаа бѳлүк дайызыннарның аразынче гранатазын октаарга оларның дыка хѳйү узуткаттынган. Роза Бичен немец солдатка кинжал чыдазы-биле фуфайказын ора шаптырза-даа ол немецке мурнатпайын ону автомады-биле узуткап кааш, аваангыр чоруун кѳргүскен. Ол-ла камгалалды чаза шаап тургаш, Дарыя дайызыннарның чиик пулемедунуң от точказын граната-биле хүл-ыйба кылдыр узуткаан. Ровно хоорайның чанында кѳдээ суурга дайызынның командири баштады дыка хѳй шерииниң дүжүп берип турар үезинде, бистиң эки-турачы кыстарывыс езулуг-ла кызыл оттуң ортузунга, ыш-бустуң, кызыл доозуннуң аразынга чоруп турганнар.
Тулчуушкун дооступ, дайызыннар дүжүп бергениниң соонда Байлак, Бичен, Сынаа, Амаа, Севил, Часкал, Дарыя болгаш ѳскелерниң-даа арыннарын кѳѳрүмге довурак, чүг-ле карактары кылаңнажыр.
Ровнонуң кудумчу тулчуушкунунга Байлак автомады-биле дыка хѳй бѳлүк дайызыннарны чок кылган. Дайызыннарга удур эрес-дидими-биле демисежип чораан Тываның маадырлыг кыстары Тываның тѳѳгүзүнге кезээ мѳңгеде артар.
Эки-турачы Алексей Адыгбайның сактыышкыны.